In de schoonmaakbranche werken zo’n 200.000 mensen. Velen werden ooit ingewerkt door een ervaren kracht en doen ditzelfde bij nieuwe collega’s. Maar er komt meer aandacht voor opleidingen. De markt vraagt gekwalificeerde medewerkers met diploma. Ook de branche ziet het belang: in de CAO staan bindende afspraken over een basisopleiding en er is nu een mbo-traject.
‘Iedereen denkt dat je als schoonmaker alleen een doekje nodig hebt, je doet het thuis immers ook. Maar schoonmaken is een vak!’ Aan het woord is Evelyne Simons, beleidssecretaris Arbeidsvoorwaarden & Sociale Zekerheid bij ondernemersorganisatie OSB. ‘Daarom zitten in de basisopleiding technieken voor efficiënt, snel en veilig werken. De cursist leert bijvoorbeeld etiketten op producten lezen. Ook arbo-aspecten komen aan bod want een goede werkhouding voorkomt uitval.’
OSB zet lijnen uit
De eindtermen voor de basisopleiding – opgesteld door de RAS – zijn er sinds begin dit jaar. Simons verwacht daarom dat er nu steeds meer aandacht voor deze opleiding komt. ”Schoonmaakbedrijven mogen hun werknemers naar een opleidingsinstituut sturen of de opleiding zelf geven, als ze uiteindelijk maar aan de eindtermen voldoen. E-learning vormt een mooie aanvulling. OSB-leden kunnen inlogcodes kopen waarmee hun werknemers een interactief lesprogramma volgen via de PC. Ze krijgen instructies via filmpjes en testen zelf of ze de stof beheersen. Het is natuurlijk wel de bedoeling het geleerde ook in de praktijk te oefenen. De meeste OSB-leden willen hun nieuwe medewerkers wel de basisopleiding laten volgen, maar vaak gebeurt dit later in het eerste jaar: Het is toch een investering.” De opleidingen voor specialisten, zoals gevel- en calamiteitenreiniging lopen dit jaar nog via SVS-opleidingen. Simons: ‘Bij deze opleidingen speelt veiligheid een grote rol. Je leert bijvoorbeeld als aankomend glazenwasser omgaan met ladders, hoogwerkers en gondels. Ook moet je werken volgens de arbotechnische voorschriften. Opleider SVS heeft een centrum in Arnhem waar vele praktijksituaties kunnen worden nagebootst, zoals brand- en waterschade in een pand of werken op hoogte.”
Mbo-traject
Een ander aspect van onderwijs in de schoonmaak is het mbo-traject. Simons: ”Als branche konden we dit niet zelf starten. Daarom hebben we samenwerking gezocht met kenniscentrum Savantis. Dit fungeert als spin in het web tussen het ministerie van onderwijs, roc’s en de sector. In de begeleidingscommissie van dit project zitten vertegenwoordigers van RAS, OSB, vakbeweging en werkgevers. Inmiddels is er sinds 2007 een mbo-opleiding op niveau 1 en sinds 2008 op niveau 2. Idee achter de mbo-opleidingen was dat het moeilijk is jongeren te interesseren voor een baan in de schoonmaakbranche. Ze denken meteen aan wc’s schoonmaken, maar weten niet dat er ook hele stoere schoonmaaktakken zijn, zoals glazenwassen en calamiteitenschoonmaak. Bovendien zijn er vaak mbo-studenten die wel in de zorg willen werken, maar het niveau van een zorgopleiding niet halen. Als schoonmaker kunnen ze dan toch in een zorginstelling werken.” Of het veranderende opleidingsprotocol invloed heeft op het bovengemiddelde verloop in de branche, weet Simons niet. ‘Veel tijdelijke werknemers zoals studenten stoppen toch na een tijdje. Wellicht zien we straks wel effecten van de mbo-opleidingen, waarbij jongeren bewust voor dit vak kiezen. En met een diploma glazenwasser op zak verander je niet zomaar van beroep. Via de mbo-opleiding kan de arbeidsmarkt potentieel aanboren. Professionalisering van de branche zorgt voor een beter imago en dat motiveert. Het grote voordeel van opleidingen is dat werknemers de veiligheidsaspecten goed leren kennen. Als ze op de juiste manier werken, verwachten we minder uitval en verzuim.”
Kenniscentrum Savantis
Savantis – kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven – kreeg van de eerdergenoemde begeleidingscommissie opdracht een mbo-opleiding schoonmaak te ontwikkelen. Grote wens was een snelle aansluiting tussen onderwijs en praktijk. Savantis houdt zich bezig met de wettelijke taken zoals de ontwikkeling van opleidingen. Dit gebeurt in samenwerking met andere partijen, zoals de SVS. Verder zorgt Savantis voor erkende leerbedrijven waar de studenten hun werkervaring kunnen opdoen. Die moeten namelijk wel tijd, energie en menskracht vrijmaken om een leerling te begeleiden. Savantis zorgt er ook voor dat de mbo-opleidingen erkend worden door het ministerie van onderwijs. ”Als je jongeren wilt interesseren voor de schoonmaakbranche, moet je ze eerst laten zien wat het vak inhoudt”, meent Jack Joosse, één van de twee bedrijfsadviseurs bij Savantis. ”Wij leggen uit dat er ook glasbewassing, gevelreiniging en brand- en roetreiniging bestaat. En dat je als schoonmaker op mooie plekken komt, zoals in voetbalstadions, op luchthavens of in de (thuis)zorg. De taken van helpenden in de zorg bijvoorbeeld worden steeds vaker uitbesteed aan schoonmaakbedrijven. Ook bieden grotere spelers in de markt al totaalpakketten aan hun klanten met daarin schoonmaak, catering, beveiliging en groenvoorziening.”
Mbo-niveaus 1 tot en met 4
De eerste mbo-opleiding op niveau 1 startte in 2007. Joosse: ”Hierin kunnen jongeren binnen de AKA-richting (arbeidsmarktgekwalificeerd assistent) kiezen voor de schoonmaak. Ze maken kennis met functies en carrièremogelijkheden en ontdekken via een snuffelstage welke richting hen aanspreekt. Het stagebedrijf laat een kwartaal lang vooral de breedte van de sector zien. Met een studieopdracht (bpv) komen de leerlingen tot een basisdiploma op het niveau van SVS/RAS. Daarmee kan iemand aan het werk.”
Inmiddels hebben al 600 leerlingen dit afgerond. Sinds september 2008 draaide er een proef met de vakopleiding niveau 2. Deze is vanaf komend jaar waarschijnlijk op 12 plaatsen te volgen. Joosse: “Leerlingen die in het tweede mbo-jaar nieuw instromen doorlopen eerst in een half jaar het AKA-traject. Leerlingen die het basisdiploma al hebben, krijgen verdieping van de lesstof. Hierna oriënteert een leerling zich een jaar op de vier uitstroomrichtingen schoonmaak/medewerker vloeronderhoud, gevelreiniger/glasbewasser, reiniger voedselverwerkende industrie of reiniger calamiteiten. Daarna volgt het afstuderen in de gekozen richting(en) waarna zij ‘schoonmaker algemeen’ zijn. Ze zijn dan ‘vakvolwassenen’ en kunnen in de praktijk zelfstandig werken.” Savantis gaat door met de ontwikkeling van een opleiding op niveau 3, die in september 2010 zal starten en die opleidt tot een volledig zelfstandig werkende.
Startkwalificatie
De mbo-opleidingen worden vooral gevolgd als beroepsbegeleidende leerweg (bbl): 4 dagen werken, 1 dag les op school. De leerling ontvangt direct een salaris – wat motiverend is – en doet praktijkervaring op. Deze manier van opleiden past goed bij de schoonmaakbranche. “Om de opleidingen bekendheid te geven bezoeken wij roc’s, decanen en consulenten van UWV Werkbedrijf. Ook de sociale werkvoorziening en gemeenten hebben interesse. Bijvoorbeeld om uitkeringsgerechtigden aan het werk te krijgen via een startkwalifictatieniveau, dus niveau 2. Tijdens een deel van het leerwerktraject behoudt deze medewerker dan meestal zijn uitkering en kost het de werkgever nog geen salaris. En natuurlijk bezoeken we ook al leerlingen van vmbo-scholen om hen te informeren over de mbo-opleidingen’, besluit Jack Joosse.
Opleidingen via SVS
De grootste aanbieder van opleidingen in schoonmaak- en glasbewassingsland is SVS, tot voor kort Stichting Scholing en Vorming Schoonmaakbedrijven en -diensten. Met hun enorme brok aan opleidingservaring staat SVS nu als zelfstandig opleidingsbedrijf in de markt. Han Kruize, manager Marketing & Sales bij SVS: ”Jaarlijks leiden wij rond de 8.000 cursisten op. Wij bieden een breed pakket o
pleidingen voor alle segmenten. Er zijn algemene vakopleidingen, specialistische vakopleidingen en opleidingen voor leidinggevenden. Onder het aanbod valt tevens het VSR kwaliteitsmeetsysteem en opleidingen op het gebied van veiligheid, zoals BHV en VCA”. SVS heeft een vast netwerk van zo’n 250 docenten en examinatoren die werken in de schoonmaakdienstverlening. De afdeling productontwikkeling houdt voortdurend al het opleidingsmateriaal up-to-date en speelt in op nieuwe ontwikkelingen, zoals e-learning. Kruize: “Wij kunnen daarnaast maatwerktrajecten ontwikkelen en organiseren die nauw aansluiten bij de specifieke wensen van de klant. Ook hebben we trajecten gericht op speciale of nieuwe onderwerpen, bijvoorbeeld op het gebied van klantvriendelijkheid, time management, ergonomie en hogedrukreiniging. Wij positioneren ons als opleidingsbedrijf meer dan ooit vraaggericht maar met behoud van de vertrouwde kwaliteit.”
pleidingen voor alle segmenten. Er zijn algemene vakopleidingen, specialistische vakopleidingen en opleidingen voor leidinggevenden. Onder het aanbod valt tevens het VSR kwaliteitsmeetsysteem en opleidingen op het gebied van veiligheid, zoals BHV en VCA”. SVS heeft een vast netwerk van zo’n 250 docenten en examinatoren die werken in de schoonmaakdienstverlening. De afdeling productontwikkeling houdt voortdurend al het opleidingsmateriaal up-to-date en speelt in op nieuwe ontwikkelingen, zoals e-learning. Kruize: “Wij kunnen daarnaast maatwerktrajecten ontwikkelen en organiseren die nauw aansluiten bij de specifieke wensen van de klant. Ook hebben we trajecten gericht op speciale of nieuwe onderwerpen, bijvoorbeeld op het gebied van klantvriendelijkheid, time management, ergonomie en hogedrukreiniging. Wij positioneren ons als opleidingsbedrijf meer dan ooit vraaggericht maar met behoud van de vertrouwde kwaliteit.”
Door al deze inspanningen hoopt de sector het imago over het werk van schoonmakers en glasbewassers te verbeteren en te laten zien dat schoonmaken echt een vak is.
