Nederland wil toewerken naar een toekomstbestendige economie met kwalitatief goed werk. De Nederlandse economie is deels afhankelijk van internationale arbeidskrachten, maar er zijn grenzen aan wat onze samenleving kan dragen. Daarom moeten misstanden in arbeidsomstandigheden en beloning veel sneller worden aangepakt, en is meer capaciteit voor handhaving en toezicht nodig. Zowel de inzet van arbeidsbesparende technologie, investeren in het beschikbare arbeidspotentieel, als meer gerichte sturing van arbeidsmigratie zijn nodig om de grote maatschappelijke opgaven zoals rond woningbouw en energie aan te kunnen.
Een gerichte en toekomstbestendige inzet van arbeidsmigratie kan worden bereikt door te investeren in de kwaliteit van werk, goede arbeidsvoorwaarden, arbeidsbesparende technologie en in het arbeidspotentieel in Nederland. Daarbij moet de (rechts)positie van laagbetaalde arbeidsmigranten worden verbeterd en goed werkgeverschap worden beloond. Dat voorkomt misstanden. Dit leidt uiteindelijk ook tot minder arbeidsmigratie en meer inzet van het beschikbare arbeidspotentieel dat al in Nederland is, terwijl degenen die wel hier komen werken meer zekerheid wordt geboden en zij onder goede voorwaarden kunnen werken.
Beheerste groei en ontwikkeling
Met zijn advies “Arbeidsmigratie naar waarde” wil de Sociaal-Economische Raad drie doelen bereiken. Ten eerste het verbeteren van de (rechts)positie van laagbetaalde arbeidsmigranten. Ten tweede sturen op arbeidsmigratie die bijdraagt aan maatschappelijke opgaven en een toekomstbestendige economie. En tot slot zorgen voor een evenwichtige inzet van arbeidsmigratie waarbij maatschappelijk draagvlak behouden blijft en schaarse voorzieningen toegankelijk blijven. Het aantal in Nederland werkzame internationale arbeidskrachten kan daardoor dalen. Zo komt brede welvaart dichterbij, waarin beheerste groei samengaat met de ontwikkeling van het verdienvermogen.
Misstanden aanpakken
De SER wil dat misstanden op het gebied van beloning, werk- en woonomstandigheden harder worden aangepakt. Dat voorkomt ook uitwassen. De overheid moet onwenselijke wervingspraktijken die laagbetaalde arbeidskrachten extra kwetsbaar maken, tegengaan. Er moet effectiever worden gehandhaafd, met hogere boetes, inzet op loonnabetalingen, strengere voorwaarden voor uitzendbureaus en uitgebreide ketenaansprakelijkheid. Ook pleit de SER voor een inkomensgarantie van twee maanden voor laagbetaalde arbeidsmigranten die via uitzendwerk naar Nederland komen, zodat zij meer zekerheid hebben over hun inkomen. In sectoren met bovenmatig veel laagbetaalde arbeidsmigranten moet een gedragscode voor goed werkgevers- en opdrachtgeverschap worden ingevoerd, in cao’s verankerd en door sociale partners bewaakt. Zo bereiken we dat deze internationale arbeidskrachten onder goede omstandigheden en tegen goede voorwaarden in Nederland kunnen werken en wonen.
Investeren en innoveren
Tegelijkertijd moet worden geïnvesteerd in arbeidsbesparende technologie en de inzet van beschikbaar arbeidspotentieel. De SER vindt dat de overheid innovatie sterker moet aanjagen en bedrijven hierbij moet ondersteunen. Ook is het belangrijk om het beschikbare arbeidspotentieel in Nederland beter te benutten, bijvoorbeeld door werklozen, deeltijdwerkers en mensen met een migratieachtergrond meer kansen te geven. De SER beveelt aan om succesvolle pilots voor arbeidsmarkttoeleiding op te schalen. Daarnaast moeten werk- en opdrachtgevers meer verantwoordelijkheid nemen voor blijvende inzetbaarheid of begeleide vrijwillige terugkeer van EU-arbeidskrachten.
Meer gerichte sturing op arbeidsmigratie
De afhankelijkheid van arbeidsmigratie moet worden verminderd door te investeren in technologie en door de toegang tot de arbeidsmarkt te vergroten voor mensen die nu deels of niet deelnemen. Toch zal dit niet alle structurele tekorten op de arbeidsmarkt oplossen. Voor het verdienvermogen van Nederland en het oplossen van de maatschappelijke opgaven zullen internationale arbeidskrachten nodig blijven. Daarnaast zullen ze vaker uit derde landen komen omdat binnen de EU de tekorten groot zijn. Daarom adviseert de SER de kennismigrantenregeling aantrekkelijk te houden, maar moet ook hier misbruik harder worden aangepakt. Ook gaat de SER verder uitwerken hoe vakkrachten gericht en onder goede voorwaarden kunnen worden aangetrokken, om structurele tekorten in cruciale sectoren aan te pakken.
Arbeidsmigratie van waarde
Arbeidsmigratie is onmisbaar voor een open economie als die van Nederland. Het helpt tekorten aan arbeid op te vangen, draagt bij aan economische groei en ondersteunt het betaalbaar houden van de verzorgingsstaat. Dit vraagt om een meer gerichte inzet van arbeidsmigratie. Door te sturen op de instroom van internationale arbeidskrachten sluit arbeidsmigratie beter aan bij de maatschappelijke opgaven en transities waar Nederland voor staat.
Bron: SER
Beeld: Diva Plavalaguna
